Đọc được bài viết “Đi tìm giấc mơ học bổng” của bạn Đỗ Lương Trường ngày 14/05/2008 đăng trên mục Học bổng-Nghiên cứu của Saga, tôi thấy mình có bổn phận phải viết một chút gì đó để chia sẻ kinh nghiệm tìm học bổng và chuẩn bị du học của mình với các Saganors yêu quý. Bài viết này cũng đặc biệt dành để cảm ơn ba người, “những người mà ai cũng biết là những ai đó”, không có sự giúp đỡ của các anh thì có lẽ những thành quả mà tôi đạt được hôm nay sẽ không thể tốt đẹp thế này! Những kinh nghiệm của tôi chủ yếu là về thông tin tìm học bổng và xin học MBA ở Mỹ, các bạn có thể áp dụng được cho những nước mà quá trình xin học tương tự như Singapore hoặc Nhật Bản. Bài viết sẽ có thể dùng một số từ tiếng Anh (vì tôi thấy khó dịch cho sát nghĩa), có thiếu sót gì mong các bạn góp ý và bổ sung.

1. Lựa chọn học bổng như thế nào?

Tôi có ý định tìm kiếm một tấm bằng Thạc sỹ tại Mỹ từ khá sớm. Ngay từ năm thứ 4 đại học, tôi đã ngó nghiêng và tìm hiểu các thủ tục xin học tại Mỹ như thế nào rồi. Tuy nhiên điều băn khoăn nhất vẫn là chi phí của việc du học. Trung bình chi phí một khóa MBA tại Mỹ là $100,000 cho 2 năm học (bao gồm học phí, ăn ở, đi lại), ngoài ra nếu bạn học các trường Top10 hoặc ở các thành phố lớn thì chi phí có thể lên đến $150,000 cho 2 năm. Vì vậy, điều đầu tiên tôi nghĩ đến là tìm các loại học bổng của Chính phủ và các tổ chức khác. Học bổng của Chính phủ Việt Nam thì có 322, của Nhật thì có IMF chỉ dành cho du học sinh tại Nhật, Úc thì có Ausaid dành cho du học sinh tại Úc. Ngoài ra còn có VEF cho các bạn khối kỹ thuật. Thông tin về các học bổng này các bạn tìm trên mạng hoặc báo chí, rất đầy đủ.

Với ý nghĩ xin học bổng của Chính Phủ, tôi quyết định thi để vào làm tại một cơ quan nhà nước mà theo nhiều người là khá “hot”. Tôi hy vọng lắm, vì các học bổng của Chính phủ và tổ chức lớn thường ưu tiên người nhà nước. Tuy nhiên, tôi luôn bị loại ra khỏi danh sách đăng ký thi học bổng vì lý do đơn giản là tôi còn trẻ quá, chưa đủ năm kinh nghiệm. Tôi từ bỏ ý định xin học bổng Chính phủ, bỏ việc, thi vào một văn phòng đại diện của công ty tài chính Mỹ và làm ở đó gần một năm. Sau này khi làm hồ sơ xin học, tôi nhận ra một điều rằng: dù bạn làm ở đâu – không quan trọng, dù số năm kinh nghiệm làm việc của bạn là bao nhiêu - không quan trọng, quan trọng là “chất lượng” của những kinh nghiệm đó và khả năng đóng góp của bạn vào các cuộc thảo luận trên lớp như thế nào. (Chương trình MBA thường dành cho những người đã có kha khá kinh nghiệm làm việc rồi, các chương trình cao học khác thì không hoặc chỉ cần 1 năm là được). Tất nhiên, nếu bạn làm ở Big Fours thì cũng là một điều thuận lợi vì cả thế giới đều biết đến họ, và mọi người sẽ giả định bạn làm ở đó nghĩa là bạn có thể là một ứng viên mạnh!

Tôi chuyển sang hướng xin hỗ trợ tài chính của chính trường mà mình xin học. Ở Mỹ, sau khi ứng viên nộp hồ sơ xin học MBA, trường sẽ làm các việc sau đây:

• Xét xem ứng viên đủ điều kiện phỏng vấn hay không
• Phỏng vấn xong, xét xem ứng viên có đủ điều kiện để được nhận vào học hay không
• Được nhận rồi, xét xem ứng viên có đủ điều kiện nhận hỗ trợ tài chính hay không và nếu có thì sẽ hỗ trợ bao nhiêu
• Ở Mỹ, hỗ trợ tài chính (financial aid) thường có các loại sau đây:
• Fellowship: được hỗ trợ toàn bộ tiền học phí, và có thể cả ăn ở, mà bạn không phải làm gì ngoài việc học. Học bổng kiểu này rất cạnh tranh, một khóa có khi chỉ có 2 đến 3 cái.
• Scholarship: được hỗ trợ một ít tiền, thông thường từ $5,000 đến $10,000. Loại này thì có nhiều suất hơn một chút
• GA (Graduate Assistantship), TA (Teaching Assistantship), RA (Research Assistantship): nghĩa là bạn phải làm việc cho trường hoặc cho giáo sư. Nếu bạn làm full time 20 giờ/tuần thì bạn được trường chi trả toàn bộ học phí, nếu làm parttime 10 giờ/tuần thì bạn được trả một nửa học phí
• Student loan: trường cho bạn vay tiền đi học, học xong ra trường kiếm việc và trả nợ. Thông thường sinh viên quốc tế muốn vay phải có người bảo lãnh (co-signor), các trường lớn và uy tín thì họ không yêu cầu người bão lãnh. Nếu là trường Top 10 thì có thể cho bạn vay để chi trả toàn bộ học phí ăn học trong 2 năm. Tuy nhiên lãi suất khá cao tùy theo từng trường, và bạn phải bắt đầu trả nợ sau 6 tháng sau khi tốt nghiệp. Thời hạn vay có thể là 10 cho đến 20 năm cũng tùy trường.

Việc hỗ trợ tài chính thông cho sinh viên ở Mỹ thông thường theo dạng merit-based chứ không phải need-based, nghĩa là tùy theo mức độ suất sắc của bạn mà họ hỗ trợ, chứ không phải tùy theo mức bạn cần. Một số trường yêu cầu bạn nộp bộ hồ sơ khác sau khi được admission để xin học bổng, tuy nhiên đa phần họ sẽ tự động xét học bổng cho bạn cùng với hồ sơ xin học. Cũng xin lưu ý là trường càng lớn, càng tốt thì họ sẽ cho bạn càng ít tiền dù họ rất giàu, đơn giản vì theo họ bạn học MBA nghĩa là bạn đang đầu tư cho tương lai và những ai làm kinh doanh thì đều nhiều tiền cả (?!). Tuy nhiên, sinh viên một số nước khác lại rất có lợi vì họ thường có tổ chức nào đấy cho trường tiền để tài trợ toàn bộ chi phí cho sinh viên của nước đó (Ví dụ Stanford có chương trình fellowship cho sinh viên Ả rập).

2. Cần chuẩn bị những gì cho hồ sơ xin học?

Chọn trường: thông thường nên chọn trường theo ranking (MBA nói chung và chuyên ngành nói riêng). Có 3 chuyên ngành là General Management, Marketing và Finance thì MBA trường nào cũng có.

• Chọn ngành học: Xem curriculum của ngành học của trường có phù hợp với mình không; xem vị trí của trường, ở bang nào, thành phố nào… có phù hợp với mục tiêu tìm việc sau này không…, khí hậu…
• Xem mục Financial Aid
• Xem yêu cầu hồ sơ: Điểm GMAT, TOEFL, personalities, essays, LOR…
• Ngoài ra có thời gian thì đọc website của trường để tìm hiểu thêm thông tin và văn hóa của từng trường… Các bạn có thể mở rộng network của mình với alumni các trường để tìm hiểu thêm thông tin. Việc này thì tùy vào các bạn làm network thế nào, tôi chỉ xin giới thiệu 3 website mà tôi đã sử dụng hiệu quả là http://www.vietmba.com/ cho các MBAers, http://www.vietphd.org/ cho các PhDers và Facebook.

Deadline: Các trường ở Mỹ thông thường tuyển sinh cho kỳ học mùa thu (Fall), một số ít cho kỳ học mùa xuân nhưng không đáng kể. Từ lúc bắt đầu nhận hồ sơ đến khi thí sinh nhập học là khoảng 1 năm, nghĩa là nếu bạn nộp hồ sơ từ tháng 10 năm nay thì tháng 9 năm sau bạn mới bắt đầu học. Thời hạn (deadline) của các trường có thể giống và khác nhau, nhưng đều chia theo đợt (round) hoặc theo dạng cuốn chiếu (rolling basis - nghĩa là nhận được hồ sơ nào thì xét luôn chứ không chờ hết hạn mới xét nhiều hồ sơ cùng một lúc). Thông thường các trường top đầu như Harvard, Stanford, Chicago, Wharton, Columbia, MIT… sẽ có round1 vào tháng 10, round cuối vào tháng 3; các trường khác có thể muộn hơn một chút theo thứ thự như trên là tháng 12 và tháng 5. Xin lưu ý, nộp càng sớm (round1 và round2) thì cơ hội được nhận vào học và có hỗ trợ tài chính tốt là càng lớn. Tôi trước đây toàn nộp round cuối nên sau này nghĩ lại cũng tiếc.

HỒ SƠ:

a. GMAT: xem chi tiết và đăng ký thi tại http://www.mba.com/ . Ngoài ra có rất nhiều forum hay, nơi các bạn sinh viên trao đổi với nhau về việc học và thi môn này như http://www.gmatclub.com/ , http://www.testmagic.com/ … Về phần tôi, tôi khuyên các bạn những tài liệu cần thiết nhất cho việc học như sau:

• Official Guide 10 và 11 (hình như sắp có thêm 12)
• Critical Reasoning Bible
• Sentence Correction của Manhattan
• Test set
• Gmatprep (download free tại http://www.mba.com/ , là phần mềm có 2 bài test, format giống hệt lúc thi để bạn làm thử)
• Writing thì ôn cuốn của Arco

Nếu có thời gian thì mới ôn thêm các cuốn khác. Các tài liệu này các bạn có thể download tại tài khoản esnips của tôi http://www.esnips.com/web/Gmatstuffs , tài liệu khác search trên esnips cũng rất nhiều. Xin lưu ý, nếu điểm Gmat của bạn từ 680 trở lên thì bạn hoàn toàn tự tin rằng bạn có thể xin được học bổng toàn phần ở một số trường tại nước Mỹ. Tất nhiên những trường này thường thì xếp hạng không cao lắm (một số rất hiếm trong top 20 như USC-Marshall thì Gmat phải trên 700) nhưng vẫn rất tốt thì được tổ chức uy tín là AACSB công nhận.

b. TOEFL-iBT: thông thường mức minimum của các trường là 100, nhưng nếu bạn ở dưới mức đó và thi lại mãi mà không cao hơn được thì cũng chẳng sao cả. Các trường từ top 50 trở lên (cá biệt nhưCollege of William and Mary trong top70) sẽ phỏng vấn bạn trước khi quyết định có nhận bạn hay không. Thông thường TOEFL được đánh giá là không quan trọng lắm, chỉ là điều kiện đủ. Một số bạn sẽ thắc mắc là điểm IELT có được chấp nhận không? Xin trả lời là trường sẽ viết rõ điều này trên website, mục application requirement. Muốn chắc ăn nữa thì viết mail hỏi trường. Với TOEFL-iBT, các bạn nên học các cuốn sau

• Official guide của ETS
• Barron 6th hoặc 12th edition, học thuộc các từ mới đằng sau cuốn sách
• Sharpening skills for the TOEFL iBT
• Đề thi thử miễn phí của ETS xem trên website
• Phần independent writing nên xem cuốn essay TWE cũ của Barron

Nếu có thời gian thì mới ôn thêm các cuốn khác

c. Application fee: các trường công thì khoảng vài chục đô, các trường tư thì thường tính theo đơn vị trăm, đắt nhất là Stanford $250. Một số trường có chính sách miễn phí hồ sơ, bạn nên đọc kỹ website để xin cái này. Một số trường tuy không nêu rõ, nhưng nếu bạn viết mail đề nghị (gửi kèm resume tốt, điểm Gmat và TOEFL cao) cũng sẽ được miễn. Lần tôi apply, tôi tiết kiệm được mấy trăm đô đấy J

d. Essays: Câu hỏi kinh điểm Why MBA, why our school and why now luôn luôn có trong câu hỏi của bất kỳ trường nào, dù dưới dạng này hay dạng khác. Ngoài ra sẽ có nhiều câu hỏi về teamwork, leadership, self-awareness, working experience… Một tip nhỏ cho các bạn trẻ (ít kinh nghiệm làm việc và không có vị trí quản lý) là tham gia nhiều các hoạt động xã hội. Ở trong tổ chức xã hội, bạn sẽ có cơ hội thực hành leadership, teamwork và có thêm nhiều achievements để kể. Ngoài ra các trường ở Mỹ rất thích các ứng viên hoạt động xã hội tốt. Nếu bạn chưa biết cách phân tích câu hỏi essays và cấu trúc bài viết thế nào cho tốt thì nên đọc cuốn “How to get to the top MBA”. Cuốn này hình như không có free trên mạng đâu, tôi có một cuốn là hardcopy để ở nhà. Nếu bạn nào cần thì cứ bảo tôi, tôi sẽ nhờ người photo cho hoặc giới thiệu bạn với các bạn tôi ở Hà Nội, họ cũng có cuốn này.

d. Letter of Recommendation: Với các trường top, LOR còn quan trọng hơn cả essays. Nếu Recommender tự viết thư, hãy đưa cho họ đọc phần hướng dẫn cách viết LOR trong cuốn How to get to the top MBA, vì không phải ai cũng học MBA và biết cách viết một bức thư giới thiệu tuyệt vời nhất cho bạn đâu. Xin bật mí một chi tiết nho nhỏ, các bạn có biết ai viết LOR cho tôi không? Chính là ông trùm Saga Vương Quân Hoàng đấy ^^. Nhờ bức thư đó mà năm 2007 tôi đánh bật được các đối thủ nặng ký khác để lọt vào short-list phỏng vấn, và bây giờ đang ở Mỹ để chuẩn bị cho 2 năm bận rộn sắp tới. Cũng xin thưa là trường mà tôi đang theo học (the Ohio State University, Fisher College of Business) cũng không hề tồi nhá: OSU là trường lớn nhất và tốt nhất bang Ohio, đứng thứ 7 trong hệ thống trường công, Fisher College đứng thứ 16 về ngành Finance nói riêng, và thứ 23 về MBA nói chung (so sánh các trường đại học trên toàn nước Mỹ, theo USnews ranking năm 2007).

e. Resume: chỉ nên viết ngắn gọn trong vòng 1 trang giấy A4, và viết theo hướng achievement-oriented, đừng liệt kê các việc mà bạn đã làm. Các bạn có thể download resume template của sinh viên trường Wharton ở đây http://download.chasedream.com/mba/resume/wharton_resume_template.doc

f. Các giấy tờ cần thiết khác theo yêu cầu nhà trường

g. Phỏng vấn: thông thường các trường từ top50 trở lên sẽ yêu cầu phỏng vấn thi sinh. Bạn có thể search trên mạng để xem các câu hỏi phỏng vấn cũ do thí sinh post lên, ngoài ra nên đọc thêm ở Business week các bài phỏng vấn với Admission Director của trường mình sắp phỏng vấn, để biết được trường coi trọng những tố chất nào của thí sinh. Để đọc được các bài phỏng vấn này thì bạn phải mua account của USnews với giá $17 hoặc Business week với giá hơn $20 cho 6 tháng. Ngoài ra bạn cũng có thể xem được các bài essays mẫu của từng trường, và full ranking của top 100 trường hàng đầu nước Mỹ, và các thông tin khác… nếu có account này.

Chuẩn bị hồ sơ và xin học và là cả một quá trình dài, đầy thử thách và vui buồn lẫn lộn. Về phần tôi, thời gian nay kéo dài mất 3 năm, không chỉ học hành, thi cử, làm hồ sơ mà quan trọng nhất là tự đánh giá bản thân (self-assesment), hiểu rõ bản thân mình muốn gì, mạnh và yếu ở điểm nào.

Nguồn: Saga.vn